28 Φεβρουαρίου 2013

Elites


Ο Θάνος Δημάδης δημοσίευσε τις προάλλες ένα ενδιαφέρον άρθρο στη Huffington Post (δες εδώ), το οποίο προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού στα κοινωνικά δίκτυα. Τι είπε ο Δημάδης που μας έκανε τόσο εντύπωση, πέρα από κάποια αυτονόητα (τουλάχιστον στην Ελλάδα) πράγματα; Ουσιαστικά τόνισε τη σημασία των elites ως  παράγοντα συντήρησης μιας παθογόνου κατάστασης, αλλά κι ως πηγή εναντίωσης στην οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής. Μολαταύτα το μότο «the change we need» φαίνεται πιο επιτακτικό από ποτέ για την περίπτωση του Έλληνα Ασθενή.

Ο φαύλος κύκλος του κακού κατά το Δημάδη λειτουργεί με ένα μίγμα πολιτικών, ανθρώπων των media και πλουσίων επιχειρηματιών, οι οποίοι αλληλοϋποστηρίζονται - μέσα σε μια λογική omerta - έτσι ώστε να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους. Το παράδοξο της ελληνικής πραγματικότητας, όπως σημειώνει κι ο ίδιος ο συγγραφέας, στέκει στο γεγονός ότι τα μέλη εκείνων των elites που συντέλεσαν στη γιγάντωση αυτού του νοσηρού κοινωνικού μορφώματος, υπόσχονται τώρα πλέον να αποτελέσουν τους φορείς αλλαγής και εξυγίανσης του. Το τελευταίο, ο Δημάδης το σχολιάζει χαρακτηριστικά ως «οξύμωρο», επισημαίνοντας ότι οι Έλληνες πολίτες φέρουν σοβαρές αμφιβολίες επί της ρεαλιστικότητας του όλου εγχειρήματος!

Σε γενικές γραμμές δεν έχω εμφανείς λόγους να διαφωνήσω με το Δημάδη, ωστόσο οφείλω αρχικά να σημειώσω δύο σοβαρές ενστάσεις. Πρώτον, θεωρώ πως ο ορισμός των κοινωνικών elites που δίδει είναι εξαιρετικά περιορισμένος, αγνοώντας επιδεικτικά - απορίας άξιο γιατί – άλλες κοινωνικές ομάδες που αποτελούν πηγές συντήρησης της ελληνικής παθογένειας (π.χ. κλειστά επαγγέλματα, δημόσιοι υπάλληλοι, εργατικά συνδικάτα, κλπ.). Δεύτερον, βρίσκω εξαιρετικά αισιόδοξη – στα όρια του ρομαντισμού - την απόφαση του να παρουσιάσει τον Έλληνα ως συνειδητό πολίτη, ο οποίος μάλιστα εκφράζει σθεναρά και εύληπτα την αντίδραση του. Σε αυτή την κατεύθυνση περίτρανα μπορεί να τον διαψεύσει ένα σύνολο αποδεικτικών στοιχείων, όπως η κατάληξη του κινήματος των «Αγανακτισμένων», τα αποτελέσματα δυο εκλογικών διαμαχών, οι απαιτήσεις του συνόλου των απεργιακών κινητοποιήσεων, κλπ. Θέτοντας μια καθαρά προσωπική – αναμφίβολα μεροληπτική – οπτική, νιώθω ότι ο Έλληνας συνεχίζει να βρίσκεται σε μια κοινωνική και πολιτική σύγχυση. Κοινωνική μεν γιατί εντός του παλεύει με το συντηρητικό υπόβαθρο του «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια» έναντι της επιτακτικής ανάγκης προόδου και μοντερνισμού (κύρια μάλιστα εξήγηση του γιατί η ελληνική ψήφος αγανάκτησης οδηγήθηκε προς τη Χρυσή Αυγή και τους ΑΝ.ΕΛ., σε αντίθεση με τα πρόσφατα αντίστοιχα εκλογικά αποτελέσματα στην Ιταλία), Πολιτική δε γιατί αρνείται πεισματικά να αποδεχθεί τις προσωπικές του ευθύνες ανοχής, αποδοχής και συντήρησης ενός καθεστώτος επί δεκαετίες. Το πιο κρίσιμο στοιχείο στο δρόμο της ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας – και συνεπακόλουθα της οικονομίας – είναι μια εκ βαθέων αυτοκριτική, η οποία απουσιάζει σε κάθε σφαίρα της κοινωνικοπολιτικής δράσης. Όσο η τελευταία εκλείπει, τόσο η κοινωνία θα μαστίζεται από μια καταστροφική ανισορροπία!

Η «Δικτατορία των Elites» – ανεξαρτήτως των όποιων ενστάσεων σχετικά με το πραγματικό εύρος της – είναι βεβαίως υπαρκτή, αυτό κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί (ίσως μόνο συστηματικά να το αγνοεί)! Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρώντας μια εύλογη δρασκελιά, ο Δημάδης υπογραμμίζει πως η Ευρώπη δείχνει να παραβλέπει αυτή την ιδιαιτερότητα της ελληνικής κοινωνικής παθογένειας. Η προσωπική μου εκτίμηση είναι πως αυτός ο στρουθοκαμηλισμός επιχειρείται συνειδητά, αναδεικνύοντας για μια ακόμη φορά το κρίσιμο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης και της εν γένει Αλληλεγγύης. Δια της παρούσας ύφεσης, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδείξει ακόμα και στους πιο uber-Ευρωπαϊστές ότι δε δρα διόλου με κίνητρα αλληλεγγύης, παρότι μπορεί η Κομισιόν να διαρρηγνύει τα ιμάτιά της πως θα έπεφτε ως άλλη Μαγδαληνή στα πόδια της «εσταυρωμένης» Ελλάδας. Ως ένας μάλλον αμφισβητίας της έννοιας της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ολοκλήρωσης, βρίσκομαι διατεθειμένος να κατηγορήσω πιότερο τις Ελληνικές Κυβερνήσεις για το θέμα του χειρισμού της Ύφεσης, παρά το σκληρό πυρήνα των Βόρειο-Ευρωπαϊκών χωρών που στο όνομα της Ενωμένης Ευρώπης επιδιώκουν η κάθε μία τα δικά της συμφέροντα.

Η πηγή του προβλήματος ωστόσο παραμένει. Η Τρόικα ζητά από την Ελλάδα και τους Έλληνες να αλλάξουν μια κουλτούρα δεκαετιών. Το πρόβλημα βέβαια δεν είναι αυτό, αλλά το γεγονός ότι απαιτεί αυτό να γίνει μέσα σε λιγότερο από δέκα χρόνια. Αργά ή γρήγορα οι Ευρωπαίοι κι Εμείς θα καταλάβουμε ότι αυτό είναι φυσικώς αδύνατο. Αν για οποιοδήποτε λόγο δεν εξασφαλιστεί η οικονομική μεγέθυνση της χώρας, από την οποία και θα έρθει έπειτα η εν γένει ανάπτυξη, τότε η Ελλάδα - και σε μεγάλο βαθμό και η Ευρώπη - θα μπει σε ένα δεύτερο κύκλο Κρίσης, κι όχι απλής Ύφεσης πλέον…

        

13 Φεβρουαρίου 2013

Η Λάμπα


Το φως στο γραφείο τρεμοπαίζει. Το αφεντικό δηλώνει ότι δεν έχει χρήματα να αλλάξει τη λάμπα φθορίου, οπότε θεωρεί συνετό να φθάσω αντ’ αυτού εγώ στα όρια της επιληψίας. Δε γνωρίζω τι με πειράζει πιότερο, το ότι δε μπορεί να δώσει δέκα ευρώ για μια γαμωλάμπα ή ότι δεν εκδηλώνει καν το ενδιαφέρον να την αποσυνδέσει προς χάριν της οπτικής μου υγείας; Απάντηση δε λαμβάνω όσο και να το παλεύω μέσα μου.


Χτες έκλεισα τρεις μήνες απλήρωτος. Ειλικρινά διερωτώμαι γιατί έρχομαι πια στο γραφείο. Ίσως για να διατηρήσω την ευκαιρία να πάρω πίσω τα χρωστούμενα κάποια στιγμή στο μέλλον και ευθύς να ρίξω μια μούντζα στο αφεντικό, κλείνοντας με στόμφο την πόρτα πίσω μου, σε εκείνο το θλιβερό τριάρι στον τρίτο όροφο μιας πολυκατοικίας στα Πατήσια. Για κάποιο παρανοϊκό λόγο έχω την ιδέα ότι με αυτό θα ξεθυμάνω, μπορεί και να ‘χω δίκιο, το πιο πιθανό ωστόσο είναι να πέφτω πέρα για πέρα έξω στις προσδοκίες μου.

Εχθές άκουσα τη Γιώτα, την κοπέλα από το Λογιστήριο, να μιλά περί πιθανών περικοπών μέσα στους επόμενους δύο μήνες. Φαντάζεσαι; Η αλήθεια είναι ότι θα ήμουν από τους πρώτους που θα επέλεγε να φύγουν, σάμπως θα μου δώσει και καμιά μεγάλη αποζημίωση; Από την άλλη, γι’ αυτό μένω στο γραφείο μέχρι τις εννέα κάθε βράδυ, κι όλα αυτά για εξακόσια ευρώ. Δεν παραπονιέμαι, άλλοι δεν έχουν καν δουλειά, δεύτερο σπίτι ο ΟΑΕΔ, ανταλλάσσουν δώρα κάθε Χριστούγεννα και Πάσχα με τις υπαλλήλους στο γκισέ. Ούτε λόγος, καλά είμαι, όσο κι αν αναλογίζομαι ακόμα εκείνη τη μούντζα που λέγαμε.

[…] 

Το φως δεν έχω ιδέα αν τρεμοπαίζει ακόμα στο γραφείο. Είναι έξι μήνες που πήρα το ραβασάκι με την απόλυση. Στράφι πήγε κι η πόρτα που θα χτύπαγα κατά την παραίτηση, τώρα το μόνο που ‘μεινε είναι μια δικαστική διαμάχη για τα χρωστούμενα, η οποία ανάθεμα κι αν έχω ιδέα πότε θα τελεσιδικήσει με τις ταχύτητες της Ελληνικής Δικαιοσύνης που κάνουν το Flash Gordon να σκάει στα γέλια.

Μπορεί να μην το πιστέψεις, αλλά πριν λίγο ακριβώς από πάνω μου άρχισε να τρεμοπαίζει μια λάμπα. Αναρωτήθηκα αν αυτή θα ήταν η τύχη μου όπου και να πήγαινα από εδώ και πέρα; Άλλοι με ένα μαύρο συννεφάκι κι εγώ με μια λάμπα που μόνιμα θα τρεμοπαίζει. Σε τελική ανάλυση, θα πίστευε κανείς ότι στην αίθουσα αναμονής ενός αεροδρομίου, δε θα έπρεπε ποτέ να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Θαρρείς και μ’ άκουσε κάποιος, μετά από πέντε λεπτά έσκασε από τη γωνία ένα συνεργείο με το ανταλλακτικό ανά χείρας. Ήταν κάπου σε εκείνο το σημείο που συνειδητοποίησα ότι όλη η χώρα συνωμοτούσε μεθοδικά υπέρ της μετανάστευσής μου. Μπορεί στο γραφείο κάτι πάντα να υπολειτουργούσε, αλλά το αεροδρόμιο βρισκόταν στην πένα.

Σκέφτομαι ώρες-ώρες μήπως κι εγώ έμοιαζα με μια λάμπα που τρεμόπαιζε. Πόσο αγόγγυστα θα σκεφτόταν κάποιος να με πετάξει για να πάρει μια άλλη, να με αντικαταστήσει με κάποια νέα; Τι θα συνέβαινε, όμως, αν μία στο εκατομμύριο δεν ήμουν εγώ η προβληματική, αλλά το ηλεκτρικό κύκλωμα; Κι έστω ότι σύντομα θα πιστοποιούσαν οι ηλεκτρολόγοι τα περί ορθής μου παραγωγικότητας, ποιος μου λέει ότι εγώ δεν θα ήμουν ήδη στο κάδο ανακύκλωσης ή ακόμα χειρότερα σ’ ένα κάδο απορριμμάτων; Πόση άραγε σπατάλη…            

4 Φεβρουαρίου 2013

Σκέψεις


Το ανθρώπινο είδος αρέσκεται σε διλήμματα  του κάνουν τη ζωή πιο ιντριγκαδόρικη, υπερτονίζοντας τη δραματικότητα της επιλογής που παίρνει τιμές 0 και 1, ως άλλη ψευδομεταβλητή. Η ζωή είναι γεμάτη τέτοια διλήμματα  μερικά εκ των οποίων έχουν όντως μια κάποια αξία, ενώ άλλα είναι τόσο κίβδηλα, όσο και τα κίνητρα εκείνων που τα θέτουν ως τέτοια. Τα διλήμματα ακροβατούν πάντα – μα πάντα – ανάμεσα στα άκρα, αυτό είναι και εν τέλει το νόημα τους, σαν τη λειτουργία ενός διακόπτη που από τη μία ανάβει και από την άλλη σβήνει το φως. Καλό ή κακό, μαύρο ή άσπρο, βουνό ή θάλασσα, δημοκρατία ή δικτατορία…

Τις τελευταίες μέρες παρακολουθώ με απορία τα τεκταινόμενα γύρω από τη σύλληψη των νεαρών τρομοκρατών. Διαβάζω τα ειδησεογραφικά sites, χαζεύω τα tweets πολλών χρηστών στο Internet και παρακολουθώ τις ενημερωτικές εκπομπές στην τηλεόραση. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνω βήμα-βήμα να συνθέσω την παλέτα της ελληνικής κοινωνίας, η οποία μέσα στην ύφεση που διανύει φαίνεται να έχει χάσει και την τελευταία σταγόνα ορθολογικότητας που διέθετε.

Ας βάλουμε τα δεδομένα κάτω! Έχουμε τέσσερα παιδιά που συλλήφθηκαν με τη κατηγορία της ένοπλης ληστείας με όμηρο σε μια τράπεζα στην Κοζάνη. Από διασταυρώσεις αποτυπωμάτων και λοιπού γενετικού υλικού ταυτοποιήθηκε ότι έχουν σχέση με μία τρομοκρατική οργάνωση νέας κοπής που πριν λίγο καιρό επιχείρησε ένα τρομοκρατικό χτύπημα σε γνωστό πολυκατάστημα. Ένας εκ των συλληφθέντων ήταν καρδιακός φίλος του ατυχή Γρηγορόπουλου που εκτελέστηκε εν ψυχρώ το Δεκέμβρη του 2008 από έναν αστυνομικό στα Εξάρχεια (ο συλληφθέν ήταν μάλιστα και αυτόπτης μάρτυρας στη δολοφονία). Ο εν λόγω νεαρός είναι απόγονος γνωστής εύπορης οικογένειας των Βορείων Προαστίων. Η Ελληνική Αστυνομία δημοσίευσε ηλεκτρονικά επεξεργασμένες φωτογραφίες των συλληφθέντων, στις οποίες ήταν εμφανή σημάδια κακοποίησης που έγιναν είτε κατά τη διάρκεια της σύλληψης, είτε σε ύστερο στάδιο (αυτό μάλιστα έχει γίνει αντικείμενο δικαστικής έρευνας). Αυτά είναι σε γενικές γραμμές τα στοιχεία που διαθέτουμε.

Για να προχωρήσω στη στοιχειοθέτηση των όσων πω παρακάτω, ας κάνουμε κάποιες παραδοχές που θα αποδεχτούμε ως ex nihilo αξιώματα, διότι αλλιώς δεν μπορούμε να έχουμε κοινό τόπο διαλόγου. Πρώτον, η βία οποιασδήποτε μορφής είναι κατακριτέα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Δεύτερον, η λαϊκή δυσαρέσκεια οφείλει να εκφράζεται μέσα από νόμιμες διαδικασίες, σεβόμενη τα δικαιώματα της πλειοψηφίας. Τρίτον, η πλειοψηφία είναι σαφώς ο γνώμονας οποιασδήποτε πολιτικής πράξης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η μειοψηφία οφείλει να παραγκωνίζεται στο βωμό της πλειοψηφίας.

Η λαϊκή οργή σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται για πέμπτο συνεχόμενο χρόνο στην ύφεση είναι κάτι απόλυτα αναμενόμενο. Ποια όμως πρέπει να είναι η διέξοδος έκφρασης αυτής της δυσαρέσκειας; Προσωπικά μιλώντας είμαι απέναντι σε οποιαδήποτε μορφή άσκησης βίας, ακόμα κι αν κάποιες φορές ενδόμυχα μπορεί και να χαιρόμουν αν αυτή διοχετευόταν σε άτομα που φέρουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη σημερινή πολιτική και οικονομική κατάσταση. Το δικαίωμα της ζωής είναι αναφαίρετο και δεν μπορώ να επιτρέψω σε κανέναν να το καταπατά, όσο ιδεολογικά φορτισμένος και να είναι ο σκοπός του. Από αυτή τη σκοπιά ποτέ δεν θα μπορέσω να είμαι πλάι σε αυτά τα παιδιά. Μπορώ να κατανοήσω τους παράγοντες που τους ώθησαν σε αυτές τις επιλογές (σε μεγάλο βαθμό και να εξηγήσω), αλλά δεν πρόκειται ποτέ να τους συμμεριστώ ή να τους δικαιολογήσω. Αξίζει να σημειώσω ότι δε θεωρώ διόλου παράξενο το γεγονός πως αυτά τα παιδιά προέρχονται από ιδιαίτερα εύπορες οικογένειες, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

Στην αντίπερα όχθη, δεν μπορώ επίσης να συνταχθώ με τις εικόνες τεσσάρων παιδιών που εμφανίζονται εμφανώς κακοποιημένα. Πόσο μάλλον δε όταν η Αστυνομία επιλέγει να κάνει επεξεργασία των φωτογραφιών επιπέδου ερασιτέχνη, λειτουργώντας έμπρακτα εκδικητικά απέναντι τους. Το αν οι μώλωπες έγιναν πριν ή μετά τη σύλληψη μένει να αποδειχθεί, το γεγονός όμως του δόλου εκ μέρους της ΕΛ.ΑΣ. μένει, ανεξαρτήτως του όποιου δικαστικού πορίσματος.

Η κοινωνία από την άλλη είναι μοιρασμένη, ενώ για πολλούς στέκει αδιανόητο να είσαι ενάντια και των παιδιών, αλλά και της αστυνομίας (το γιατί ακόμα το ψάχνω!). Τα διλήμματα που λέγαμε είναι και πάλι εδώ, προσδιορίζοντάσε είτε χρυσαυγίτη, είτε αναρχικό, ανάλογα με το ποια πλευρά θα διαλέξεις. Η τυχόν επιλογή ενός ορθολογικού δημοκρατικού πολίτη λείπει, είτε γιατί η «αγανάκτηση» μας δε μας το επιτρέπει, είτε γιατί δε συμφέρει το πολιτικό σύστημα, είτε γιατί εν τέλει ο Έλληνας πολίτης στερείται σύνθετης και αναλυτικής σκέψης. Από αυτές τις μικρές, όμως, λεπτομέρειες μπορείς να καταλάβεις ότι ο δρόμος της ύφεσης προβλέπεται μακρύς…